Gezag
Het gezag van de overheid en de politiek is niet vanzelfsprekend. In het debat mag je het met elkaar oneens zijn. Je kunt elkaar aanspreken vanuit je overtuiging, visie en standpunten. Maar daar blijft het niet meer bij tegenwoordig. De overheid en de uitvoerders van het overheidsbeleid worden geïntimideerd en belaagd. Breuklijnen tussen overheid en (groepen) burgers worden scherper. Privéadressen van volksvertegenwoordigers worden steeds meer afgeschermd. De ChristenUnie vindt dat een kwalijke ontwikkeling, die om een stevige bezinning op het functioneren van de overheid vraagt.

Algemeen en provinciaal belang
In een democratische rechtsstaat gaat het om de volkvertegenwoordigende rol van de politiek. Bovendien in een versnipperd politiek landschap. Het is noodzakelijk een nieuwe balans te vinden tussen het volksvertegenwoordigende belang en het overstijgende provinciaal algemeen belang. De democratische rechtsstaat vraagt om een nieuwe doordenking over de rol van de overheid, maar ook van de rolopvatting van de volksvertegenwoordiger. In het voorstel over de kwaliteit van het provinciaal bestuur wordt vooral ingegaan op de verbindende en ondersteunende rol van de provinciale overheid. De ChristenUnie vindt dat belangrijk, maar te mager.  Moeten we het gewoon niet vaker hebben over het eigene van ‘het ambt van de overheid’. Het gaat over de vraag ‘Wat is goed bestuur en welke bijdrage lever je daaraan als volksvertegenwoordiger?’ Op dat punt groeit er vervreemding van de politiek. Recent werd dat uitstekend beschreven door Esther Heutink, wethouder in Enkhuizen en politicoloog. Zij sprak haar ergernis uit over het ‘politieke spel’ dat belangrijker is dan al het andere. Het debat over het algemeen belang moet terug op de agenda. Heutink is niet de enige.

In het Reformatorisch Dagblad bepleitte Hans Valkenburg hetzelfde. “De taak van de politiek om te zoeken naar het algemeen belang wordt door links en rechts te gemakkelijk bij de afvalberg van de geschiedenis gezet. Er wordt te veel in wij-zij-oplossingen gedacht, soms met afbreuk aan de waarden van de democratische rechtstaat en het recht doen aan de complexiteit van de hedendaagse vraagstukken.”

Eerlijk en kwetsbaar
In de Griekse filosofie was het de taak van de politiek om met elkaar te zoeken naar het algemeen belang door te reflecteren op wat nodig is voor de goede samenleving, die problemen niet alleen doorschuift naar de toekomst. Als we met onze democratie en volksvertegenwoordigende rol een geloofwaardige, gezaghebbende vertrouwenwekkende partij willen zijn in het politiek krachtenspel, zullen wij zelf het voorbeeld moeten geven en het constructieve gesprek over de goede samenleving in alle eerlijkheid, kwetsbaarheid en openheid moeten voeren.

De afgelopen jaren zijn de breuklijnen in de samenleving scherper geworden. Het vertrouwen in de overheid neemt af, burgers gaan met de rug naar de politiek staan. De vraag ‘Wat is waarheid?’ en ;Wat is wijsheid?’ vraagt om verdieping. Er is een nieuwe balans tussen het partijpolitieke belang van de volksvertegenwoordiger -en in ons geval- het overstijgende provinciale belang nodig. Dat gesprek is ingewikkeld, maar blijft te gemakkelijk onbeantwoord. Daarom heeft de ChristenUnie gevraagd om in het kader van kwaliteit openbaar bestuur met een aanzet te komen.  De ChristenUnie vindt het waardevol, als we in het voorgenomen onderzoek naar het bestuurlijk functioneren van de provincie Overijssel een spa dieper steken dan wat we gewend zijn. Doe niet zomaar onderzoek maar stel eerst de goede voorvragen? Reflecteer op de rollen, taken en gedrag van onszelf? Dat geldt voor Provinciale Staten en voor Gedeputeerde Staten. Wij zijn de primaire actoren in het democratisch proces. Wat ziet de inwoner van ons? En wordt die inwoner warm van de wijze waarop wij het politieke spel spelen? Heeft die inwoner een boodschap aan de geïnstitutionaliseerde verhoudingen tussen coalitie en oppositie? Je zit of in het goede kamp van de coalitie, of je staat aan de zijlijn in de oppositie? Een gezaghebbende, vertrouwenwekkende, verbindende en ondersteunde bestuursstijl vraagt om het doorbreken van die verhoudingen ter wille van de maatschappelijke opgaven. De ChristenUnie nodigt het college uit om juist die vragen in het onderzoek te betrekken. Een startconferentie voorafgaand aan het onderzoek naar het bestuurlijk functioneren zou daarbij behulpzaam kunnen zijn.

Maatwerk
Maatwerk en differentiatie zijn belangrijke uitgangspunten in het bestuur in plaats van uniformiteit. Maar als we decentraliseren ter wille van maatwerk, klinkt onmiddellijk de roep om (rechts)gelijkheid tussen gemeenten, of maken we modelverordeningen of samenwerkingsverbanden, die maatwerk uithollen. Bovendien heeft Den Haag de neiging om snel terug te keren naar centrale regelgeving. Corona heeft geleerd, dat regionale aanpak vragen oproept. En bij een schaderegeling over het kanaal Almelo-De Haandrik speelt het begrip rechtsgelijkheid en precedentwerking zo’n grote rol, dat maatwerk een zware hobbel wordt? Klopt het uitgangspunt van maatwerk en differentiatie wel, zo vraagt de ChristenUnie aan het college? Of hollen we hier gewoon achter modern bestuurlijk jargon aan?

Vanuit onze bijdrage willen we laten zien dat een gezaghebbende en vertrouwenwekkende overheid niet vanzelfsprekend is en dat er op verschillende onderdelen werk aan de winkel is. Met iets meer participatie of iets meer directe democratie herstellen we het gezaghebbende karakter van de overheid echt niet. Het is nodig om een spa dieper te gaan en ook de eigen rollen en het eigen gedrag grondig tegen het licht te houden.

Jan Westert, statenlid