Jan Westert

Sociale eenzaamheid

Bij eenzaamheid denken we veel aan mensen die geen netwerk meer hebben. Ouderen, waar de mensen om hen heen weg zijn gevallen. Of ouderen die in een zelfredzame samenleving, waar vooral een beroep op je mondigheid wordt gedaan, niet meer mee komen. Als we over eenzaamheid spreken, gaat het vaak over deze vorm van sociale eenzaamheid. Bij deze vorm van eenzaamheid wijzen we snel naar de gemeente en de WMO, of lokale structuren van verenigingen, kerk en andere sociale verbanden. Het noaberschap in Overijssel past daar bij en biedt mee een antwoord op de eenzaamheid door het ontbreken van sociale contacten.

Eenzaamheid gaat echter veel verder en dieper. Eenzaamheid sluit mensen uit. Eenzaamheid heeft een materiele component. Als je niet over voldoende middelen beschikt doe je niet mee. Eenzaamheid strekt zich uit over alle leeftijden en groepen. Mensen met een verstandelijke beperking die midden in een woonwijk wonen, zo gewoon mogelijk. Maar ook daarmee is de samenleving nog niet inclusief geworden. Jongeren, die zich eenzaam voelen. Gebroken gezinnen, gescheiden mensen die eenzaam zijn. Eenzaamheid verschijnt in veel gedaanten en heeft grote psychische gevolgen. Eenzaamheid heeft grote emotionele gevolgen en is existentieel.

Altijd verbonden

Eenzaamheid wordt het sociale vraagstuk in de 21^e eeuwse samenleving. Onlangs zag ik een documentaire over Big data. Mensen maken deel uit van een steeds groter netwerk. We zijn 24 uur per dag en 7 dagen per week met iedereen en alles verbonden. Google met zijn algoritmes weet meer van ons, dan wijzelf! Je kunt je niet aan de ‘googles, facebooks en instagrams’ van deze wereld onttrekken.

Die collectieve netwerken worden alleen maar krachtiger, machtiger en minder vrij. Dat is één kant van de nieuwe realiteit. Altijd connected!

De andere kant is: je uitgesloten voelen, omdat je –ondanks alle verbindingen- geen deel uit maakt en verbinding hebt met die andere realiteit. De mens die niet zonder een echte gemeenschap kan. De mens die zich als persoon gekend wil voelen. De mens die verlangt naar empathie. De mens die er echt bij wil horen. De mens, die deel uit wil maken van een andere gemeenschap.

Dodelijk eenzaam

Binnen de digitale netwerken kun je je als persoon dodelijk eenzaam voelen, omdat er geen oog is voor die andere werkelijkheid. De werkelijkheid van het echte menselijk contact. Met als gevolg eindeloze eenzaamheid, psychische problematiek, omdat je het moderne leven niet aan kunt.  Mensen die uit het leven stappen. Of mensen die als ‘lone wolves’ ineens naar buitentreden door te gaan doden. Het zijn  de tragische uitingen van mensen, wier wereldbeeld kapot is geslagen. Zou ‘eenzaam zijn’ in de moderne netwerksamenleving. die met al zijn verbindingen niet verbindt,  juist daarom niet het sociale vraagstuk van de21e eeuw worden?  Hebben we over vijftig jaar misschien een Ministerie van Sociale Zaken en Eenzaamheid?

Huis van gemeenschap

Naast de impact van de digitale verbondenheid krijgt de digitale technologie ook op andere punten veel meer impact. De robot in de zorg, in het verkeer, de detailhandel die steeds digitaler wordt. Ik geloof inderdaad dat eenzaamheid een van de grootste sociale gevolgen en vraagstukken van onze eeuw wordt. Als het gaat om een nieuwe manier van samenleven en het bespreekbaar maken van de grotere tegenstellingen ligt hier wel een van de grote vraagstukken. De christelijk sociale visie van de ChristenUnie en het christendom bieden geweldige handvatten om gemeenschap in die tijd weer handen en voeten te geven. Het breken van het brood en het drinken van de wijn is immers een ultiem teken van echte gemeenschap.  Christelijke politiek gaat over geloof, hoop en liefde. Niet voor niks staat er de meeste van deze is de liefde. Jezus die dwars door ‘van God en mens verlaten’ juist onvoorwaardelijke liefde liet zien. Liefde, die zich niet kenmerkt door de alom tegenwoordige begerende liefde. De dienende en gevende liefde is het wezenskenmerk van de christelijke gemeenschap. Liefde zonder voorwaarden. God houdt niet van ons, omdat we goed zijn, God houdt van ons omdat Hij goed is. Wie zo naar eenzaamheid en de eenzame mens kijkt, spreekt perspectief voor mensen die altijd connected zijn, maar nimmer verbonden.

In de moderne samenleving is een Huis van gemeenschap of een Huis, dat allen ontvangt belangrijk. De ChristenUnie wil juist vanuit haar christelijk sociale visie bezig zijn met het vraagstuk van eenzaamheid.  In Overijssel zoemen we in op een nieuwe manier van samenleven. We kennen het oude begrip ‘noaberschap’. De beweging van de moderne devotie bracht in vroeger eeuwen nieuw perspectief. In die traditie past een het 21^e eeuwse gesprek over het vraagstuk van eenzaamheid uitstekend. Noaberschap verbindt verrassend anders!